Income Tax Rules: ઘરમાં વધુ રોકડ રાખવી પડી શકે ભારે, જાણો કેટલું રાખી શકાય કાયદેસર રીતે

Income Tax Rules: ઘણા લોકો પોતાના ઘરમાં સુરક્ષા કે જરૂરિયાત માટે રોકડ રાખે છે. પરંતુ જો તમે વધુ રોકડ ઘરે રાખો છો અને તેનું સ્ત્રોત સ્પષ્ટ નથી, તો ઈન્કમ ટેક્સ વિભાગ તમારી મુશ્કેલી વધારી શકે છે. ચાલો જાણીએ કે ભારતમાં ઘરમાં કેટલી રોકડ રાખવી કાયદેસર છે અને કયા નિયમો લાગુ પડે છે.

ઘરમાં રોકડ રાખવા માટે કાયદામાં શું કહેવામાં આવ્યું છે?

ભારતીય આવકવેરા કાયદા મુજબ, કોઈ વ્યક્તિએ ઘરમાં કેટલી રોકડ રાખી શકે તેની કોઈ નક્કી મર્યાદા નથી. તમે તમારી કમાણી મુજબ જેટલી પણ કાયદેસર રકમ રાખવા ઈચ્છો તે રાખી શકો છો. પરંતુ શરત એ છે કે તે પૈસા કાયદેસર રીતે કમાવેલા હોવા જોઈએ અને તેના પુરાવા તમારા પાસે હોવા જોઈએ. જો રોકડનો સ્ત્રોત સ્પષ્ટ ન હોય તો ઈન્કમ ટેક્સ અધિકારીઓ એને “Unexplained Income” ગણાવી શકે છે અને ભારે દંડ લગાવી શકે છે.

ઈન્કમ ટેક્સનો મહત્વપૂર્ણ નિયમ – Section 69A અને 269ST

ઈન્કમ ટેક્સ એક્ટની Section 69A મુજબ જો કોઈ વ્યક્તિ પાસે એવી રોકડ મળે જેની વિગત કે પુરાવો ઉપલબ્ધ ન હોય તો તેને “અસ્પષ્ટ આવક” ગણવામાં આવે છે અને 60% ટેક્સ સાથે 25% સરચાર્જ અને 4% સેસ લાગુ થઈ શકે છે.
તે ઉપરાંત Section 269ST મુજબ એક દિવસમાં એક જ વ્યક્તિ પાસેથી ₹2 લાખથી વધુ રોકડ સ્વીકારવી કાયદેસર નથી. જો કોઈએ આ મર્યાદા તોડે તો ₹1 લાખ સુધીનો દંડ થઈ શકે છે.

બેંક અને રોકડ ટ્રાન્ઝેક્શન માટેના નિયમો

જો તમે બેંક ખાતામાં વારંવાર મોટી રોકડ જમા કરો છો કે ઉપાડો છો, તો બેંક પણ તે ટ્રાન્ઝેક્શનની માહિતી ઈન્કમ ટેક્સ વિભાગને મોકલે છે. ખાસ કરીને જો એક નાણાકીય વર્ષમાં ₹10 લાખથી વધુ રોકડ જમા અથવા ઉપાડા થાય તો વિભાગ તેની તપાસ કરી શકે છે.
આથી મોટી રકમ રોકડ સ્વરૂપે રાખવાના બદલે ડિજિટલ કે બેંકિંગ માધ્યમથી વ્યવહાર કરવો વધુ સુરક્ષિત છે.

ઘરમાં રોકડ રાખવાની સેફ લિમિટ શું માનવી જોઈએ?

કાયદા મુજબ કોઈ લિમિટ ન હોવા છતાં નિષ્ણાતો સૂચવે છે કે તમે તમારા દૈનિક અથવા તાત્કાલિક જરૂરિયાત માટે પૂરતી રોકડ જ રાખો. સામાન્ય રીતે ઘરેલુ સ્તરે ₹1 થી ₹2 લાખ રોકડ રાખવું યોગ્ય માનવામાં આવે છે જો તેનું સોર્સ સ્પષ્ટ હોય. વધારે રોકડ માટે યોગ્ય દસ્તાવેજો હોવા જરૂરી છે જેમ કે બેંક ઉપાડ સ્લિપ, વ્યવસાયની રસીદ કે સેલ પ્રૂફ.

શું થાય જો ઘરમાં મોટી રોકડ મળી જાય?

જો ઈન્કમ ટેક્સ વિભાગ દરોડો પાડે અને ઘરમાં મોટી રોકડ મળી આવે જેનો સોર્સ સ્પષ્ટ ન હોય, તો તે રકમ તમારી આવક તરીકે ગણાવી શકે છે. પરિણામે ટેક્સ, દંડ અને સરચાર્જ મળી કુલ 83% સુધીની વસૂલાત થઈ શકે છે. એટલે જો તમે વધુ રોકડ રાખો છો તો તેની સંપૂર્ણ વિગતો, પુરાવા અને રેકોર્ડ સાચવી રાખો.

ટેક્સ બચાવવા માટે શું કરવું?

તમારી તમામ આવક અને ટ્રાન્ઝેક્શન બેંક મારફતે કરો જેથી દરેક ટ્રાન્ઝેક્શનનો રેકોર્ડ રહે.
જો રોકડ વ્યવહાર કરો છો તો રસીદ અને સબૂત જરૂર રાખો.
દર વર્ષે ITR ફાઈલ કરો અને તેમાં તમારી રોકડની માહિતી સ્પષ્ટ લખો.
ડિજિટલ પેમેન્ટ્સ, UPI, નેટબેંકિંગ જેવા વિકલ્પોનો ઉપયોગ વધુ કરો.

Conclusion: ભારતમાં ઘરમાં રોકડ રાખવાની કોઈ મર્યાદા નથી, પરંતુ તેનું સોર્સ કાયદેસર હોવું ખૂબ જરૂરી છે. જો તમારી પાસે કાયદેસર રીતે કમાવેલા અને પુરાવા ધરાવતા પૈસા છે તો ચિંતા કરવાની જરૂર નથી. પરંતુ જો કોઈ અનધિકૃત રકમ ઘરે રાખી હોય, તો ઈન્કમ ટેક્સ વિભાગ પગલા લઈ શકે છે. સમજદારી એમાં છે કે રોકડને પારદર્શક રીતે રાખો અને દરેક વ્યવહારનો પુરાવો રાખો.

Disclaimer: આ લેખ માત્ર માહિતીના હેતુસર લખાયેલો છે. ટેક્સ સંબંધિત કોઈપણ નિર્ણયો લેતા પહેલાં તમારા ચાર્ટર્ડ અકાઉન્ટન્ટ અથવા ટેક્સ સલાહકાર સાથે સલાહ લેવી જરૂરી છે. નિયમો સમયાંતરે બદલાઈ શકે છે, તેથી સત્તાવાર ઈન્કમ ટેક્સ વેબસાઇટ તપાસો.